قبل از اقدام به خرید ساز نی در ابتدا باید اجزای آن را بشناسید، ساز نی عمدتا از 4 قسمت تشکیل می شود و اتصال آنها بهم از فاکتورهای باکیفیت بودن نی است.
نی یا نی هفت بند از سازهای بادی ایرانی است. نی هفتبند از گیاه نی ساخته میشود. برای ساخت این گونه نی آن را طوری برش می دهند که از سر تا ته آن شامل هفت بند شود و اخیرا بصورت مصنوعی (نی اصلاح شدهٔ مصنوعی) نیز ساخته شده است. نی هفتبند یا به اصطلاح نی متشکل از ۵ سوراخ در جلو و یک سوراخ در پشت آن است که توسط انگشتان دوم و چهارم از یک دست و انگشتان اول تا چهارم از دست دیگر پوشیده میشوند. به طور کلی نی را با جا گرفتن بین دو دندان نیش و گرد کردن زبان در پایین و پشت آن مینوازند اما اساتیدی همچون جمشید عندلیبی زبان را در بالا میگذارند.
شیوه نی نوازی
شیوه نینوازی به دو گونه نایب اسدالله و کسایی است. از اساتید میتوان حسین یاوری، حسن کسایی، حسین عمومی، جمشید عندلیبی، محمد موسوی، حسن ناهید و محمد علی کیانی نژاد را نام برد. نتها در ساز نی: وسعت صدای آن به ۳ اکتاو میرسد. نی ۵ صدا (رجیستر) دارد که هر یک از آنها با نحوه دمیدن هوا در نی قابل انتخاب است.
ظاهر ساز نی
بیشتر مشخصات ظاهری یک نی خوب به کیفیت ساخت و نبود ضایعاتی مثل چسب و یا اتصالات بین پوست و گل میخ بر می گردد نه زیبایی ظاهری و سطحی یا تزئینات! این موضوع سبب ثابت ماندن و کوک شدن صدای نی در طولانی مدت می گردد. دقت کنید که گره ها و بندهای نی به خوبی به ته نی و سری آن وصل شده باشند و کاملا محکم باشند. فاصله بند ششم از آخر یعنی دم نی کمتر از 3 سانت نباشد . برای نی با طول 57 سانتی متر فاصله 3.5 سانت خوب است. فاصله بند اول یعنی بالای نی (بدون احتساب سر نی) از اول نی بیشتر از 7 سانتی متر نباشد. به تصویر زیر دقت کنید.
مارک های ساز نی
سه تا از بهترین مارک های انواع نی در حال حاضر در ایران به ترتیب عبارتند از نی سلطانیان، صنایعی و شفیعی. معمولا به مبتدیان و افراد متوسط پیشنهاد می شود مدل های ارزان تر این سه مارک را تهیه کنند و بعد که حرفه ای تر شدند به سراغ مدل های گران تر همین سه مهر بروند.
هر چند در میان همین مارک های معروف، نی های بی کیفیت اخیرا افزایش یافته است البته مارک های گمنامی هم هستند که نی های فوق العاده باکیفیت تولید می کنند. توصیه می شود با توجه به فاکتورهای گفته شده نسبت به خرید اقدام کنید و مارک را در درجه سوم و چهارم اهمیت قرار دهید.